Rahim içini kaplayan ve endometriyum adı verilen hormonlara duyarlı tabakanın rahim dış bölgelerinde olması durumuna verilen addır. Olmaması gereken yerde olan bu hormona duyarlı doku grubu, özellikle rahim etrafını saran zarda, tüplerde, yumurtalıklarda (çikolata kistleri), rahimi asan bağlarda veya vücudun birçok yerinde olabilir. Toplumda üreme çağı kadınların yaklaşık %10 kadarında izlenmektedir.
En Sık Karşımıza Çıkan Bulguları:
Endometriyozis, bazen sadece infertilite ile de karşımıza çıkabilir. Endometriyozis hastalığı, tanı konulması zor bir hastalıktır. Laparoskopik cerrahi esnasında veya çikolata kistlerinin varlığı ile tanı konulabilir. Bu hastalık 4 evreye ayrılır: hafiften şiddetli olana doğru I-II-III-IV. Evreler olarak adlandırılır. Özellikle evre III ve Iv hastalıkta şiddetli ağrılar ve infertilite (kısırlık) izlenebilir.
Endometriyozis hastalığında ağrının kontrolü için birtakım hormon ilaçları, doğum kontrol hapları, progesteronlar, hormonlu spiraller, ağrı kesiciler kullanılabilir. Özellikle erken evre ve hafif ağrılarda öncelikle ağrı kesiciler ve doğum kontrol hapları kullanılır. İleri hastalıkta ise baskılayıcı hormon tedavileri önerilir.
Endometriyozis hastalığında, tüpler hasarlanabilir veya embriyonun tutunmasında sorunlar oluşabilir. Bütün bunlar kısırlık sebebi olabilirler. Evli çiftlerde, bu bulgular var ise ve çocuk sahibi olmada zorluk yaşanıyor ise mutlaka HSG adı verilen rahim filmi çekilmeli ve spermlere bakılmalıdır.
Özellikle Over Rezervi, Hsg Ve Spermlerin Durumuna Göre Tedavi Planı 3e Ayrılır:
Çikolata kisti olan kadınlarda, bu hastalık ileri evre olarak kabul edilir. Özellikle bu kistler büyük, tek taraflı, ağrılı ve ilerleyici olurlar ise laparoskopik olarak çıkartılmaları gereklidir. Ancak 2 taraflı kist varlığı, zayıf yumurta rezervi, geçirilmiş benzer ameliyatlar veya ileri kadın yaşı (37 üzeri) var ise ameliyat yerine direk tüp bebek tedavisi daha makul seçenektir. Çikolata kisti nedeniyle ameliyat olmuş kadınlarda zamanla yumurta rezervi azalabilir.
Endometriyozis ilerleyici ve sinsi bir hastalıktır. Rahim, yumurtalıklar, tüpler, karın boşluğu, zarlar, barsaklar, mesane ve rektum etkilenebilir. Özellikle yıllardır varolan pelvik ağrılarda mutlaka endometriyozis araştırılmalıdır.
Endometriozis sık rastlanan bir durum olup, görülme sıklığı yaklaşık 10 kadında 1’dir.
Endometriozis normalde uterus içerisinde bulunan ve her ay hormonların etkisi ile kalınlaşan endometrium adlı iç tabakanın uterus dışında en çok yumurtalıklar olmak üzere, rektovajinal boşluk (rahmin arkasındaki boşluk), barsaklar, tüpler, rahmi yerinde tutan bağlar ve mesanede bulunması ve her ay hormonal değişimlere bağlı olarak birtakım değişikliklerin ortaya çıkması ile kendini gösteren bir hastalıktır. Endometriotik odaklardaki dokular da benzer şekilde büyür, fakat kanamayla dışarı atılamaz ve bu organlar üzerinde içerisinde birikir. Özellikle yumurtalıkta birikip endometrioma denilen çikolata kistlerini oluştururlar. Endometriozis hormon bağımlı ve kronik bir hastalıktır.
Tanısı laparoskopik veya açık cerrahi ile endometriotik odakların gözle görülmesi ve buralardan alınan biyopsilerin incelenmesi sonucu konulur. Endometriozisin neden olduğu konusu tartışmalıdır ancak rahim içinden geriye doğru giden dokulardan köken aldığı ve karın içerisine yayıldığı düşünülmektedir.
Endometriozisli hastalarda en sık görülen bulgu şiddetli adet sancısıdır. Ağrı sadece adet dönemine özgü olmayıp adetsiz olunan dönemde de sırt ve bel ağrısı olarak kendini gösterebilir. Cinsel ilişki sırasında oluşan ağrı da bir başka önemli semptomdur. Şiddetli adet ağrısı olan, ilişki esnasında şiddetli ağrısı olan, kısırlık ve tüp bebek yaptırmadan önce endometriozis şüphesi olan kadınlarda mutlaka ileri inceleme yapılmalıdır. Özellikle üreme döneminde 10 kadından birinde endometriozis görülebilmektedir. Kısırlık ve endometriozis yakından ilişkili olduğu için dikatlice değerlendirme yapılması gerekmektedir. Endometriozis hastalığı, sperm fonksiyonlarını olumsuz etkiler, yumurta ve embryo kalitesini olumsuz etkiler, gebelik oranlarını olumsuz etkiler ve kısırlığa katkıda bulunur.
Endometriomanın kendisi hastanın yumurtalık rezervini (yumurtalıklarında mevcut oosit sayısı) olumsuz yönde etkileyebileceği gibi endometrioma nedeni ile yapılacak cerrahi de over rezervini azaltabilir. Cerrahide tercih edilen yöntem olan laparoskopinin tecrübeli ellerce yapılıyor olması bu konuda büyük önem taşır. Cerrahi öncesi mutlaka AMH (anti mullerian hormon) adı verilen over rezerv belirtecine bakılmalıdır.
Çocuk sahibi omak isteyenlerde tedavi şeması değişkenlikler göstermektedir. Endometrozis evrelere ayrılan bir hastalıktır. Erken evrelerde, kısırlık ile karşımıza çıkmışsa laparoskopik ameliyat önerilebilir. İleri evrelerde, ameliyat tartışmalıdır. Çocuk sahibi olmak istemeyen kişilerde ise ağızdan hormonlar, hormonlu spiral, cerrahi tedavi yöntemlerinden uygun olanı seçilir.
Özellikle 30’lu yaşlardaki kadınlarda daha sık görülen endometriozis hastalığı aslında halen tam olarak açıklanabilmiş değil. Günümüzde gelişen teknoloji ile daha sık saptanan endometriozis farklı şekillerde karşımıza çıkabilir. Genetik alt yapısının olduğunu bildiğimiz bu hastalık, özellikle ileri evrelerinde hayatı çekilmez hale getirebiliyor.
Tüp bebek çok etkili bir tedavi şekli ancak herkese her zaman önermek doğru değil.
Tüp Bebek Kararı Vermek İçin Şu 4 Konu Çok Önemli:
Kadın yaşı >38 ise, rezerv sınırda ise, 2 taraflı kist var ise, tüpler tıkalı ise ve sperm sayısı az ise vakit kaybetmeden tüp bebek tedavisine geçmek gerekmektedir. Bu değerlerde sorun yok ise, yaş genç ve evlilik süresi az ise beklemek veya aşılama da tedavi şekli olarak planlanabilir.
Not: Laparoskopik cerrahi işlemler, T.C. Sağlık Bakanlığınca onaylı anlaşmalı kurumlarda yapılmaktadır.
